Przykładowe stwierdzenie z adhortacji sprzeczne z katolicką nauką moralną

Dajmy przykład z punktów 185 i 186 adhortacji. Czytamy tam najpierw o gorszących podziałach majątkowych w pierwszych wspólnotach Kościoła, dalej rozważania zostają rozszerzone na dzisiejszy Kościół i społeczeństwo, by osiągnąć kulminację w bardzo ogólnym stwierdzeniu, które niestety rozmija się z już prawdą katolicką.

„Gdy osoby przyjmujące Komunię św. nie dają się pobudzić do zaangażowania względem ubogich i cierpiących lub zgadzają się na różne formy podziału, pogardy i niesprawiedliwości, to Eucharystia przyjmowana jest niegodnie”.

(Cała adhortacja po polsku dostępna jest tutaj, jakby ktoś chciał się zapoznać.)

Ponieważ w teologii moralnej czasami bardzo trudno o ocenę konkretnych przypadków, w ocenie przechodzi się od zasad ogólnych do bardziej szczegółowych, można też wrócić do tych ogólnych. Nie można jednak wyprowadzać tez o charakterze ogólnym na podstawie skrajnych przypadków! 

Zasadniczo niegodnie przyjmuje Komunię Św. ten, kto jest w grzechu ciężkim.

Na podstawie tego fragmentu widzimy, że Franciszek wskazuje na dwie rzeczy, które sprawiają niegodne przyjmowanie Komunii, to znaczy wylicza dwie kategorie osób, które muszą z tej racji mieć grzechy ciężkie:
– osoby nie dające się pobudzić do zaangażowania względem ubogich i cierpiących,
– osoby, które zgadzają się na różne formy podziału, pogardy i niesprawiedliwości.

Dlaczego jednak ktoś, kto nie chce po namowach innych lub po czymkolwiek, co można byłoby nazwać pobudzaniem, zaangażować się względem ubogich i cierpiących, miałby popełniać grzech ciężki?
Możemy sobie wyobrazić całą gamę sytuacji, kiedy nie tylko nie byłby to grzech ciężki, ale nawet nie byłby to grzech. Na przykład, gdy ktoś ma tyle obowiązków, że nie jest w stanie podjąć wskazanych działań albo gdy woli przeznaczyć ten czas na modlitwę, bo w tym odczuwa swoje powołanie.
Wskazanie z zewnątrz i przy takiej ogólności, że ktoś popełnia grzech ciężki w takich sprawach, jest wręcz niemożliwe.

Tak samo z różnymi formami podziału, pogardy czy dyskryminacji. O co tutaj chodzi Franciszkowi? Na jakiej podstawie – gdy nie mamy konkretów – możemy mówić w ogólności, że zgoda na różne formy podziału skutkuje w grzechu ciężkim i niegodnym przyjmowaniu Komunii?

Można próbować bronić tej tezy z adhortacji poprzez odwołanie się do kontekstu – Franciszkowi chodzi tylko o gorszące sytuacje we wspólnocie, co było poruszane w punkcie wcześniejszym (185). Ale taka obrona jest nietrafiona. Sama poważna sytuacja podziału nie musi koniecznie być grzechem ciężkim jakiejś konkretnej osoby – ona też wymagałaby analizy w konkretach. Poza tym Franciszek w zdaniu wcześniej odwołał się do społeczeństwa jako takiego i rozszerzył kontekst. A to analizowane zdanie jest napisane w języku ogólnym, bez szczegółów i konkretów, a także dodane są nowe elementy, wcześniej nieznane i bardzo uniwersalne (cierpienie, dyskryminacja).
Nie mamy tutaj do czynienia z kwantyfikatorem szczegółowym: istnieją ci, którzy… ani z zaznaczeniem możliwości: jest możliwe, że… Stwierdzenie jest ogólne.

Inni będą bronić Franciszka, mówiąc, że ta adhortacja to taki esej i brak precyzji wypowiedzi. Czy jednak można zakładać taką bełkotliwość wypowiedzi i nieumiejętność przekazania treści? Adhortacja jest zredagowana bardzo misternie, dba się o szczegóły. Jeżeli będziemy sobie domyślać, co Franciszek rzeczywiście chciał powiedzieć, wszystko sobie dopowiemy – w prawo i w lewo. Musimy brać pod uwagę to, co jest rzeczywiście napisane – tekst taki, jakim on jest w jego słowach, a nie nasze mniemania. Nie możemy mówić, że jest to bełkotliwe kazanie – adhortacja nie sprawia takiego wrażenia.
Poza tym, czy można by wypowiedzieć inne podobne twierdzenia o charakterze ogólnym, mówiące o niegodności przyjmowania Eucharystii. Np. Komunię przyjmują niegodnie:
– ci, którzy nie dają się pobudzić do modlitwy i czytania Słowa Bożego?
– osoby, które zgadzają się na różną formę jakiegoś odejścia od doktryny Kościoła i rozmywania prawd wiary?

Dlaczego z tak trudnego i wielowątkowego zagadnienia jakim jest ubóstwo i sprawiedliwość społeczna Franciszek wyciąga tak karkołomne i ogólne wnioski, nie chcąc tutaj dać możliwości rozeznania sumienia, gdy zagadnienie jest bardzo szerokie?
Zaskakujące, jak łatwo można wykorzystać fragment z Pisma o ostrzeżeniu co do wagi sakramentu Eucharystii, o pożywaniu i piciu swojego własnego potępienia (por. 1 Kor 11, 29), tam gdzie generalizacja jest absolutnie nieuprawniona, gdy tymczasem rozmiękcza się grzech konsekwentnego trwania w cudzołóstwie w VIII rozdziale, podając szereg czynników zmniejszających winę moralną i mówiących o szczególnej możliwości przystępowania do sakramentów…

Czy ktoś ma wątpliwości, w jak precyzyjny sposób ta adhortacja rozstawia akcenty? Czy Franciszek nie wie, co pisze i podpisuje?