Reforma liturgii nieodwracalna?

W czwartek 25 sierpnia Franciszek wygłosił do uczestników 68 Włoskiego Narodowego Tygodnia Liturgicznego w Watykanie przemówienie na temat liturgii. Ileż to dziwnych stwierdzeń znajduje się w tej wypowiedzi, są też przeinaczenia. Przede wszystkim jednak trzeba przyznać, że franciszkowe rozumienie reform i zmian jest zupełnie odmienne od tego, co w sprawach liturgii przekazywał nam Benedykt. Franciszek prowadzi nas zwykle ku dalszym zmianom, według swojskiej teologii.

Rzecz pierwsza. Franciszek mówi: „możemy stwierdzić z całą pewnością i autorytetem nauczycielskim, że reforma liturgiczna jest nieodwracalna”.
Nie jest pewne, czemu Franciszek używa słowa „my” – czy dla podkreślenia swojej osoby i funkcji? Czy może uważa, że może wypowiadać się w sprawach liturgii za jakiś podmiot zbiorowy? Ale jaki?

Niestety, co do odwracalności zmian liturgicznych Franciszek zdaje się nieco mącić w sprawach teologii liturgii. Są przecież w liturgii takie rzeczy, które są stałe, niezmienne, elementy istotne, konieczne co do ważności sakramentów. Ale jest też cała masa przepisów drugorzędnych, sprawy rytu itd. które nie decydują o ważności, a tylko dotyczą godnego sprawowania i potrzeb – i one przez Kościół mogą być zmieniane i dostosowywane. Nie można rozumieć więc słów Franciszka jako deklaracji dogmatycznej, bo to byłoby na przekór Nauczaniu Kościoła, bo w sprawach drugorzędnych, nie-istotowych, Kościół zawsze może podjąć decyzję co do dalszych zmian albo zmodyfikowania czy nawet cofnięcia pewnych przepisów, jeśli okazałyby się niesłuszne. Myślę, że nawet najwięksi katoliccy fascynaci Novus Ordo przyznają, że zmiany posoborowe nie mają charakteru istotowego. Przecież msza trydencka cały czas jest ważna.

Słowa Franciszka trzeba rozumieć więc po prostu jako deklarację praktyczną – Franciszek zdaje się mówić: ja nie chcę liturgii tradycyjnej i zamierzam w moim rozumieniu spraw dążyć do dalszej liberalizującej reformy. Ale czy można z autorytetem nauczycielskim w podniosłych słowach pouczać innych – w tym całą konserwatywnie myślącą ekipę Benedykta XVI – co do własnych przekonań w sprawach drugorzędnych? Można mieć własne poglądy, można nadawać kierunek działań, pełniąc funkcje eklezjalne, ale nie można narzucać przekonań w sprawach nie dotyczących istotowo wiary i moralności pod pretekstem doniosłego autorytetu nauczycielskiego… Katolicyzm to nie totalitaryzm, Franciszku. A jeśli wyrażasz opinię w sprawach, które nie stanowią o istocie wiary i moralności, nie jesteś nieomylny.

Po drugi fakty. Bliższe przyjrzenie się faktom, w jaki sposób realizowana była reforma liturgiczna w trakcie, a przede wszystkim po soborze Watykańskim II, pokazuje, że tak naprawdę za pontyfikatu Pawła VI, już po soborze, wprowadzono zmiany liturgiczne, które nie zostały nakazane w tekstach soboru. Myślę, że uczciwi liturgiści – choćby liberalni – są w stanie przyznać, że w Sacrosanctum Concilium nie ma wytycznych do stworzenia Novus Ordo w takim kształcie, w jakim ono obecnie funkcjonuje. Że to, co jest obecnie w liturgii, czerpie przed wszystkim z partykularnych interpretacji i z innych źródeł, a nie ma tego w słowach, expressis verbis, Vaticanum II. Gdzie jest mowa o absolutnej przebudowie rytu Mszy? Sacrosanctum Concilium jest przecież bardzo zachowawcze. Franciszek powiela tylko mitologię liturgiczną.

Po trzecie, rozbieżność z Benedyktem. Całe działanie Benedykta i jego współpracowników (można tutaj wskazać np. na ostatnie wypowiedzi kardynała Saracha) sterowało w ostatnich latach liturgię w stronę tradycyjną, konserwatywną: dozwolenie na swobodną Mszę trydencką, troska o wierność przepisom, kierunek modlitwy ku wschodowi, klękanie i Kanon Rzymski itd. Franciszek ma podejście zupełnie odwrotne, liberalizujące. Zarówno w praktyce, jak i w teorii.

Po czwarte, niektórzy komentatorzy trafnie podkreślali, że Franciszek wie, co robi. Jak che, potrafi mocno mówić kategorycznie o nieodwracalności. Ale jak sprawa dotyczy grzechu cudzołóstwa w nowych związkach, to płynie z jego ust, oraz z ust jego współpracowników, cały szereg dwuznaczności, zawiłości, pokrętnej teologii, by tylko ominąć przykazanie i dać powody do usprawiedliwienia. Gdzie jest potrzeba rzeczywistego sięgnięcia do źródeł i tradycji (liturgia), tam jest franciszkowe reformatorstwo i domaganie się nieodwracalności reformatorstwa, a gdzie jest potrzeba wierności Objawieniu, tam są rozmyte słowa. Jedyna pewność u Franciszka to taka, że czeka nas wyjście ku nieznanemu, i zostawienie tradycji za plecami. To jest dogmatyzowane.

Tekst wypowiedzi dotyczący liturgii dostępny jest na razie po angielsku i włosku. Czekamy na tłumaczenie całości papieskiego przemówienia. Może ktoś gdzieś się podejmie.

 

Źródła:
^^^https://www.pch24.pl/papiez-franciszek–reforma-liturgiczna-jest-nieodwracalna,54073,i.html
^^^http://pl.radiovaticana.va/news/2017/08/24/papie%C5%BC_do_w%C5%82oskich_liturgist%C3%B3w_reforma_liturgii_nieodwracal/1332582
^^^https://rorate-caeli.blogspot.com/2017/08/francis-we-can-affirm-with-certainty.html